Από την μπιρίμπα στο σπίτι μέχρι και το black jack στα casino του Λας Βέγκας, όλοι έχουμε πιάσει στα χέρια μας τράπουλα. Ποια όμως είναι η ιστορία της, οι συμβολισμοί της και ποιες ιστορικές φυσιογνωμίες αναπαριστώνται στις «φιγούρες» της;
Ας τα πάρουμε από την αρχή…
Εν αρχή ην ο μύθος λοιπόν. Ο μύθος λέει ότι ήδη από τα αρχαία χρόνια διάφοροι λαοί και πολιτισμοί προσπαθούσαν να πολεμήσουν την… πλήξη και τη μονοτονία παίζοντας παιχνίδια με σκαλιστές πλάκες σε μέγεθος τραπουλόχαρτου, διακοσμημένες με διάφορες παραστάσεις και σύμβολα που προέρχονταν από το φυσικό περιβάλλον όπως η σελήνη, ο ήλιος, το ξίφος των πολεμιστών κλπ. Σας θυμίζει τις τράπουλες Ταρώ; Απόλυτα φυσιολογικό καθώς οι τράπουλες Ταρώ θεωρούνται προπομπός της γνωστής μας τράπουλας, ενώ σε πολλές ιστορικές συγκυρίες συνδυάζονταν μέχρι που πήραν διαφορετικόδρόμο.
Φυσικά τυπογραφία δεν υπήρχε στους αρχαίους χρόνους, ως εκ τούτου οι κάρτες ήταν λιγότερες σε αριθμό και προνόμιο λίγων κι εκλεκτών ευγενών, αυτοκρατόρων κλπ., που τις αποκτούσαν είτε ως δώρο από άλλους όμοιους τους, είτε κατά παραγγελία από γνωστούς καλλιτέχνες της εποχής. Σε αντίθεση με σήμερα, που όλοι έχουμε μερικές τράπουλες στο σπίτι και σίγουρα όλοι μπορούμε να καταπολεμήσουμε τη βαρεμάρα είτε με κάποιο παιχνίδι στο σπίτι, στο καράβι είτε ακόμη και να ψυχαγωγηθούμε διαδικτυακά.
Μάλιστα, σύμφωνα με την Κινέζικη παράδοση, ο Κινέζος αυτοκράτορας του 12ου αιώνα Σεν-Χο ανέθεσε στους σοφούς της αυλής του να εφεύρουν τρόπους για να ψυχαγωγηθούν οι περίπου τριακόσιες παλλακίδες του. Τότε αυτοί προσήλθαν με μια σειρά από πλάκες φτιαγμένες από ελεφαντόδοντο και εγένετο… τράπουλα!
Η αλήθεια δεν βρίσκεται και τόσο μακριά, ούτε χρονολογικά ούτε γεωγραφικά! Τέσσερις πολιτισμοί διεκδικούν την πατρότητα της τράπουλας και των τραπουλόχαρτων, οι Άραβες, οι Αιγύπτιοι, οι Ινδοί και οι Κινέζοι, με τα επιχειρήματα και τις ιστορικές αποδείξεις να δικαιώνουν λιγότερο ή περισσότερο τη μία ή την άλλη πλευρά.
Στους Άραβες αποδόθηκαν οι μαθηματικές ιδιότητες της τράπουλας, στους Αιγύπτιους ο μυστικισμός των Ταρώ ως μέρος της λατρείας της θεότητας Τοθ, στους Ινδούς οι πολεμικές αναπαραστάσεις ιπποτών (οι «βαλέδες»), βασιλιάδων και βασιλισσών και στους Κινέζους η ψυχαγωγική χρήση της .
Το μόνο σίγουρο είναι ότι στην Ευρώπη εμφανίστηκε αρκετές χιλιετίες μετά, πιθανότατα σε διάφορα σημεία από διαφορετικούς… «εισηγητές». Είτε νοτιοδυτικά από τους Άραβες, είτε νοτιοανατολικά από τα πρώτα φύλα Ρομά που προέρχονταν από την Ινδία, είτε από την Αίγυπτο και τους Μαμελούκους.
Εν τέλει, όπως κι αν εισήχθησαν στην Ευρώπη, μέσω των Ευρωπαϊκών αποικιοκρατικών αυτοκρατοριών διαδόθηκαν και στην Αμερική όπου και έγιναν αγαπημένη ενασχόληση για Αζτέκους και Μάγιας. Πλέον, υπάρχουν ελάχιστα μέρη στον κόσμο που δεν γνωρίζουν την ύπαρξή τους.
Πάντως, στις μέρες μας όλος ο πλανήτης έχει συναινέσει στις απεικονίσεις της τράπουλας, με τις φιγούρες να έχουν πάρει την έμπνευση τους από ιστορικές προσωπικότητες που έζησαν -ή «έζησαν»- σε διάφορες χιλιετίες.
Έτσι λοιπόν, στους ρηγάδες – βασιλιάδες βλέπουμε: τον Καρλομάγνο στον ρήγα κούπα, τον Ιούλιο Καίσαρα στον ρήγα καρό, τον Μέγα Αλέξανδρο στον ρήγα σπαθί και τον Δαβίδ στον ρήγα μπαστούνι. Στις ντάμες – βασίλισσες βλέπουμε: την Αθηνά Παλλάδα στην ντάμα μπαστούνι, την Ιουδήθ τη γενναία Εβραία που σκότωσε τον Ολοφέρνη, τη νεράιδα Αρζίν και τη Ραχήλ.
Τέλος στους τέσσερις βαλέδες βλέπουμε τον Έκτορα στον βαλέ καρό, τον Λάνσελοτ, τον Οζιέ και τον Λαϊρ. Για κάποια περίοδο ως ένας από τους τέσσερις βαλέδες ήταν και ένας άσημος Γάλλος αξιωματικός ονόματι Ετιέν Βινιόλ ο οποίος είχε πρώτος την ιδέα να αποτυπώσει μυθολογικά, ιστορικά και θρησκευτικά πρόσωπα στις φιγούρες και φύλαξε μια θέση και για τον εαυτό του στο πάνθεον της τράπουλας!
Η Γαλλική επανάσταση συμπαρέσυρε και την τράπουλα, κι έτσι κατά την διάρκεια της οτιδήποτε είχε σχέση με τους αυτοκράτορες… κόπηκε και τη θέση τους πήραν φιλόσοφοι όπως ο Μολιέρος, ο Βολταίρος και ο Ρουσσώ, ενώ ιστορικά την τιμητική της είχε και η Ελληνική επανάσταση του ’21 με την ελληνική βερσιόν του 1822 να απεικονίζει φυσιογνωμίες όπως ο Ανδρούτσος, ο Υψηλάντης και ο Γεώργιος Κατακουζηνός!
Όπως και να έχει, «όσο υπάρχει τράπουλα θα βγαίνουνε ρηγάδες» όπως έχει τραγουδήσει και ο μεγάλος Στράτος Διονυσίου, οπότε εμείς δεν έχουμε να προσθέσουμε κάτι άλλο!
