Σε τροχιά υλοποίησης, αν και με καθυστέρηση, βρίσκεται το σύστημα των αγροτικών πληρωμών μετά την υπογραφή των εφαρμοστικών αποφάσεων για τη νέα ΚΑΠ, με βάση τις οποίες καθορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις για την χορήγηση των άμεσων ενισχύσεων σε αγρότες και κτηνοτρόφους.
Ειδικότερα, οι εφαρμοστικές αποφάσεις καθορίζουν τον βασικό κορμό του πλαισίου εφαρμογής του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για τον πρωτογενή τομέα, βάση του οποίου θα αξιοποιηθούν τα 19,3 δισ. ευρώ της ΚΑΠ της περιόδου 2023-2027. Κάθε χρόνο, από φέτος και έως το 2027 θα διατίθεται για άμεσες ενισχύσεις το ποσό των 1,9 δισ. ευρώ, με το 25% του ποσού αυτού να οδηγείται προς τα οικολογικά σχήματα, τα οποία περιλαμβάνουν δράσεις με πράσινο πρόσημο.
Όμως «πονοκέφαλο» φέρνουν στους αγρότες και τους κτηνοτρόφους η εισαγωγή νέων παρεμβάσεων όπως της αναδιανεμητικής ενίσχυσης και των οικολογικών σχημάτων (Eco Schemes) (εν αναμονή βρίσκεται η έκδοση εφαρμοστικής απόφασης) μιας και η έλλειψη ενημέρωσης ή ακόμα και η πολυπλοκότητα των κριτηρίων, θέτουν σε κίνδυνο τη δυνατότητα είσπραξης των επιδοτήσεων που μέχρι τώρα εισέπρατταν.
Με τις εφαρμοστικές αποφάσεις, ρυθμίζεται η χορήγηση των άμεσων αποσυνδεδεμένων ενισχύσεων, οι οποίες περιλαμβάνουν παρεμβάσεις για την βασική εισοδηματική στήριξη, την αναδιανεμητική εισοδηματική στήριξη και την συμπληρωματική εισοδηματική στήριξη για γεωργούς νεαρής ηλικίας.
Πώς θα κατανεμηθούν οι άμεσες ενισχύσεις – Οι συνδεδεμένες
Σε ετήσια βάση το 10,20% των αποσυνδεδεμένων και συνδεδεμένων άμεσων ενισχύσεων θα κατανεμηθεί στην αναδιανεμητική ενίσχυση, το 25% στα οικολογικά σχήματα, το 14,10 % στη συνδεδεμένη στήριξη, ενώ το ποσό των 28.000.000 ευρώ θα κατευθυνθεί για την συμπληρωματική εισοδηματική ενίσχυση για τους γεωργούς νεαρής ηλικίας.
Επίσης, το 10% μεταφέρεται στην αγροτική ανάπτυξη.
Σύμφωνα με το Στρατηγικό Σχέδιο της Ελλάδας για την ΚΑΠ 2023-2027, θα χορηγηθούν συνδεδεμένες ενισχύσεις για τα προϊόντα φυτικής παραγωγής (Σκληρό σιτάρι – Μαλακό σιτάρι – κριθάρι, αραβόσιτος, ρύζι, σπόροι σποράς, βιομηχανική τομάτα, πορτοκάλι χυμοποίησης, όσπρια για ανθρώπινη κατανάλωση, κορινθιακή σταφίδα, μήλα, πρωτεϊνούχα κτηνοτροφικά ψυχανθή, πρωτεϊνούχα σανοδοτικά ψυχανθή.
Στις συνδεδεμένες που θα δοθούν για την ζωϊκή παραγωγή περιλαμβάνονται για το πρόβειο και αίγειο κρέας, για το βόειο κρέας-μέτρο α: Θηλυκά ζώα από 18 μηνών έως 12 ετών που έχουν γεννήσει στο έτος ενίσχυσης, για το βόειο κρέας-μέτρο β: Σφάγιο ηλικίας 11 έως 12 μηνών, για το βόειο κρέας-μέτρο γ: Σφάγιο ηλικίας 14-24 μηνών καθώς και για την σηροτροφία.
Η βασική εισοδηματική στήριξη
Υπό μορφή ετήσιας αποσυνδεδεμένης ενίσχυσης ανά επιλέξιμο εκτάριο που δηλώνεται από ενεργό αγρότη, προβλέπει η χορήγηση της βασικής εισοδηματικής στήριξης.
Κατά την περίοδο 2023-2027, η βασική εισοδηματική στήριξη εφαρμόζεται σε περιφερειακό επίπεδο, δηλαδή τα δικαιώματα ενίσχυσης χορηγούνται ανά Αγρονομική Περιφέρεια, όπως και στις περιόδους 2014-2020 και 2021-2022. Το έτος αναφοράς 2013 για την εδαφικοποίηση της «βασικής εισοδηματικής στήριξης» παραμένει αμετάβλητο.
Οι τρεις Αγρονομικές Περιφέρειες είναι των Αρόσιμων Εκτάσεων, των Μόνιμων Καλλιεργειών και των Βοσκότοπων.
Το ποσό που θα χορηγηθεί ανά εκτάριο, διαφοροποιείται μεταξύ των τριών περιφερειακών ενοτήτων, καθώς παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές ως προς την παραγωγικότητα του εδάφους, τα εφαρμοζόμενα γεωργικά παραγωγικά συστήματα, το οικονομικό μέγεθος των εκμεταλλεύσεων και το γεωργικό εισόδημα.
Ο δικαιούχος της βασικής εισοδηματικής στήριξης λαμβάνει ενίσχυση εφόσον διαθέτει «δικαιώματα» βάσει έκτασης. Κάθε δικαίωμα έχει μια αξία που αναφέρεται σε ένα επιλέξιμο εκτάριο (ένα εκτάριο = 10 στρέμματα) και εφόσον «ενεργοποιηθεί», παρέχει στον κάτοχό του την αξίωση είσπραξης ενίσχυσης, ποσού ίσου με την αξία του, εφόσον τηρεί τις δεσμεύσεις του συστήματος της αιρεσιμότητας και της κοινωνικής αιρεσιμότητας.
Η χρηματοδοτική συνδρομή του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) για τη βασική εισοδηματική ενίσχυση κατανέμεται μεταξύ των Αγρονομικών Περιφερειών ως εξής:
- Αρόσιμες εκτάσεις 26,9%,
- Μόνιμες καλλιέργειες 45,6%,
- Βοσκότοποι 27,5%.
Η αξία των δικαιωμάτων ενίσχυσης
Η μοναδιαία αξία των δικαιωμάτων του 2023 καθορίζεται ανά Αγρονομική Περιφέρεια προσαρμόζοντας την αξία των δικαιωμάτων ενίσχυσης αναλογικά με την αξία τους.
Την περίοδο 2023-2026 θα ολοκληρωθεί η σύγκλιση των δικαιωμάτων προς μία ενιαία τιμή μονάδας ανά ΑΠ (flat rate). Με το τρόπο αυτό, στο τέλος της περιόδου, δηλαδή το 2026, εντός κάθε ΑΠ, η μοναδιαία αξία όλων των δικαιωμάτων ενίσχυσης εξισώνεται με τον περιφερειακό μέσο όρο δηλαδή με τη μέση αξία των δικαιωμάτων ενίσχυσης της εν λόγω περιφέρειας. Η σύγκλιση υλοποιείται σε επίπεδο ΑΠ σε τέσσερα βήματα στα έτη 2023, 2024, 2025 και 2026.
Εκτιμάται ότι οι μέσοι όροι της αξίας των δικαιωμάτων που θα ισχύουν στο τέλος του 2026 για την ΑΠ των αροτραίων καλλιεργειών ανέρχονται σε 215 ευρώ ανά εκτάριο, για την ΑΠ των μονίμων καλλιεργειών, σε 270€ ανά εκτάριο και για την ΑΠ των βοσκοτόπων σε 176€ ανά εκτάριο. Για την αποφυγή απώλειας χρηματοδότησης από ενδεχόμενη υπο-απορρόφηση άλλων παρεμβάσεων, όπως τα οικολογικά προγράμματα, τα δύο πρώτα χρόνια προβλέπεται διακύμανση κατά ±25% της μοναδιαίας αξίας των δικαιωμάτων.
Πώς θα ενεργοποιηθούν τα δικαιώματα
Η βασική εισοδηματική ενίσχυση χορηγείται σε ενεργούς αγρότες μετά την ενεργοποίησης των δικαιωμάτων που κατέχουν. Για την ενεργοποίηση των δικαιωμάτων ενίσχυσης υποβάλλεται ΕΑΕ, στην οποία για κάθε δικαίωμα που κατέχουν αντιστοιχίζεται ένα εκτάριο (10 στρέμματα) επιλέξιμης γης. Το κάθε δικαίωμα και η επιλέξιμη γη που αναφέρεται σε αυτό, πρέπει να ανήκουν στην ίδια Αγρονομική Περιφέρεια.
Προκειμένου να χορηγηθεί η βασική εισοδηματική ενίσχυση, εκτός της ενεργοποίησης δικαιωμάτων, απαιτείται και η συμμόρφωση με το σύστημα της αιρεσιμότητας.
Το σύστημα της αιρεσιμότητας περιλαμβάνει κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης (ΚΑΔ) και πρότυπα καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης (ΚΓΠΚ) της συνολικής γεωργικής έκτασης που κατέχεται από τον ΕΓ.
Το σύστημα επιβάλλει δεσμεύσεις στους τομείς για:
- το κλίμα και περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των υδάτων, του εδάφους και της βιοποικιλότητας των οικοσυστημάτων,
- δημόσια υγεία και υγεία των φυτών και
- καλή διαβίωση των ζώων.
Να σημειωθεί ότι το σύστημα της αιρεσιμότητας περιλαμβάνει 9 πρότυπα ΚΓΠΚ.
Ο ρόλος των περιφερειακών αποθεμάτων
Δημιουργούνται τρία περιφερειακά αποθέματα για τη χορήγηση δικαιωμάτων ενίσχυσης στους δικαιούχους, τα οποία χρησιμοποιούνται κατά προτεραιότητα για τη χορήγηση δικαιωμάτων ενίσχυσης σε:
α) Γεωργούς νεαρής ηλικίας που συστήνουν νέα γεωργική εκμετάλλευση για πρώτη φορά και
β) νέους γεωργούς.
Δικαιώματα ενίσχυσης από τα περιφερειακά αποθέματα χορηγούνται μόνο σε ΕΓ για τις επιλέξιμες εκτάσεις τους, οι οποίοι έχουν αιτηθεί τη χορήγηση δικαιωμάτων βασικής εισοδηματικής ενίσχυσης από τα περιφερειακά αποθέματα στην Ενιαία Αίτηση Ενίσχυσης στο πλαίσιο της βασικής εισοδηματικής ενίσχυσης, έως την καταληκτική ημερομηνία υποβολής της ΕΑΕ του έτους ενίσχυσης.
Δύναται να εφαρμοστεί γραμμική ποσοστιαία μείωση του εθνικού ανώτατου ορίου της βασικής εισοδηματικής ενίσχυσης έως 3% για τη χρηματοδότηση των τριών περιφερειακών αποθεμάτων δικαιωμάτων ενίσχυσης. Το ποσοστό δύναται να αυξηθεί σε περίπτωση που απαιτείται για την κάλυψη των αναγκών χορήγησης δικαιωμάτων ενίσχυσης σε γεωργούς νεαρής ηλικίας που συστήνουν νέα γεωργική εκμετάλλευση για πρώτη φορά και σε νέους γεωργούς.
Για το 2023, το ποσό που προκύπτει από την ανωτέρω γραμμική μείωση, κατανέμεται στα τρία περιφερειακά αποθέματα, σύμφωνα με τα ακόλουθα ποσοστά:
α) 27% στο απόθεμα της ΠΕ1 (περιφέρεια βοσκοτόπων).
β) 46% στο απόθεμα της ΠΕ 2 (περιφέρεια αροτραίων καλλιεργειών).
γ) 28% στην περιφέρεια ΠΕ 3 (περιφέρεια μόνιμων καλλιεργειών).
Η αναδιανεμητική στήριξη
Η αναδιανεμητική στήριξη κατ’ αναλογία της βασικής ενίσχυσης είναι ετήσια αποσυνδεδεμένη συμπληρωματική εισοδηματική στήριξη του γεωργικού εισοδήματος. Είναι συμπληρωματική γιατί χορηγείται μόνο σε δικαιούχους της βασικής ενίσχυσης, ανακατανέμοντας τα δικαιώματα από τις μεγάλες εκμεταλλεύσεις προς τις μικρότερες.
Η αναδιανεμητική στήριξη αφορά στις επιλέξιμες εκτάσεις και όχι στις εκτάσεις που αναλογούν στα δικαιώματα που κατέχουν οι ΕΓ, επομένως η συμπληρωματική στήριξη χορηγείται στους γεωργούς για τα εκτάρια για τα οποία ενεργοποιούν δικαιώματα ενίσχυσης αλλά και για τα επιπλέον επιλέξιμα εκτάρια που δηλώνουν.
Να σημειωθεί ότι εφαρμόζεται και στις τρείς ΑΠ και χορηγείται ετησίως σε ΕΓ δικαιούχους της βασικής στήριξης με βάση το φυσικό μέγεθος της εκμετάλλευσής τους.
Τα κατώτερα και ανώτερα όρια εκμετάλλευσης αμιγώς και μικτών εκμεταλλεύσεων έχουν ως εξής:
Το ετήσιο ποσό των άμεσων ενισχύσεων, σύμφωνα με το ΣΣ ΚΑΠ, που διατίθεται για την αναδιανεμητική ενίσχυση κατανέμεται στις Αγρονομικές Περιφέρειες (ΑΠ) ποσοστιαία ως ακολούθως:
- Αροτραίων καλλιεργειών: 45,60%,
- Μόνιμων καλλιεργειών: 27,50%,
- Βοσκοτόπων: 26,90%.
Η εκτιμώμενη τιμή μονάδας για την ΑΠ των αροτραίων καλλιεργειών ανέρχεται σε 138 ευρώ ανά εκτάριο, των μονίμων καλλιεργειών ανέρχεται σε 116 ευρώ ανά εκτάριο και των βοσκοτόπων σε 177 ευρώ ανά εκτάριο.
Προκειμένου να μην υπάρξει απώλεια πόρων κατά τα δύο πρώτα χρόνια εφαρμογής της ΚΑΠ λόγω υποαπορρόφησης των οικολογικών προγραμμάτων ή άλλων παρεμβάσεων των άμεσων ενισχύσεων (πχ συνδεδεμένες ενισχύσεις) προβλέπεται η δυνατότητα πρόσκαιρης αύξησης της μοναδιαίας αξίας του δικαιώματος έως και 25%. Η προσωρινή αυτή αύξηση της αξίας δεν θα υπόκειται στη διαδικασία της εσωτερικής σύγκλησης. Τα ποσά αυτά θα μειωθούν αντιστοίχως για τα δυο επόμενα χρόνια για να επιστραφούν στα οικολογικά προγράμματα.
Να σημειωθεί ότι δεν χορηγείται αναδιανεμητική ενίσχυση σε πάρα πολύ μικρές εκμεταλλεύσεις.
Συμπληρωματική εισοδηματική στήριξη για γεωργούς νεαρής ηλικίας
Για την προσέλκυση γεωργών νεαρής ηλικίας και τη διευκόλυνση της ανάπτυξης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε αγροτικές περιοχές, διατίθεται τουλάχιστον το 3% των κονδυλίων της χώρας σε άμεσες ενισχύσεις.
Η συμπληρωματική εισοδηματική στήριξη γεωργών νεαρής ηλικίας, είναι ετήσια αποσυνδεδεμένη συμπληρωματική εισοδηματική στήριξη του γεωργικού εισοδήματος των γεωργών νεαρής ηλικίας, η οποία χορηγείται:
α) Σε ενεργούς γεωργούς, φυσικά πρόσωπα με ανώτατο όριο ηλικίας τα 40 έτη ή σε νομικά πρόσωπα, που έχουν λάβει στήριξη για το υπόλοιπο της πενταετούς περιόδου χορήγησης της, και που συστήνουν νέα γεωργική εκμετάλλευση για πρώτη φορά την περίοδο 2023-2027.
β) Ως κατ’ αποκοπή ετήσια αποσυνδεδεμένη ενίσχυση ανά επιλέξιμο εκτάριο, και όχι ως επαύξηση της αξίας των δικαιωμάτων του δικαιούχου της στήριξης.
γ) Για μέγιστη διάρκεια πέντε ετών και μέχρι το 2027, αρχής γενομένης από το πρώτο έτος υποβολής ΕΑΕ ως γεωργός νεαρής ηλικίας και εφόσον πληρείται κατ’ έτος το ηλικιακό κριτήριο.
δ) Μέχρι 25 εκτάρια ανά δικαιούχο ανεξαρτήτως ΑΠ.
Η εκτιμώμενη τιμή μονάδας ανέρχεται σε 70 ευρώ/εκτάριο με δυνατότητα απόκλισης μεταξύ μιας ελάχιστης τιμής 46 ευρώ/εκτάριο και μιας μέγιστης 130 ευρώ/εκτάριο.
