Η ίδρυση – Η στέγη – Η λειτουργία – Το προσωπικό – Η θέση του
[ Μία ιστορική αναδρομή επ’ αφορμή και της θλιβερής επετείου της πτώσης του TOLL όπου σιτίζονταν μαθητές την 11/2/1956].
(φωτ. των κτιρίων : το ΠΙΚΠΑ αριστερά σε όψη, δεξιά το Ξενοδοχείο ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ και δεξιότερα ο φούρνος του Ηλία Ζηκόπουλου* επι της οδ. Κοζάνης [νυν Μεγ. Αλεξάνδρου].
Αμέσως μετά τον φούρνο βρίσκονταν το επιπλοποιείο Χ. Μπαδέμα και το Χάνι του Κ.Ντόκου[1].
Το κτίριο του ΠΙΚΠΑ ήταν αρχικά ιδιοκτησία Ν.Μητσιμπούνα.
Το 1943 είχε χρήση κλινικής/ιατρείου από τον Καρναβά.
Το Ξενοδοχείο αργότερα στέγασε μεταξύ των άλλων πολλαπλών χρήσεων, το Ταχυδρομείο της πόλης & την Φιλαρμονική ‘‘Ορφέας’’ . ©Αρχ. Αλέξ. ΤΖΙΟΛΑ).
Αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ενώ είχε ανάψει ο Εμφύλιος στην Ελλάδα, το καθεστώς στην Αθήνα εκτίμησε ότι πρέπει να απαντήσει με την «Βασιλική Πρόνοια» στα χρόνια προβλήματα φροντίδας και σίτισης των νέων στις περιοχές που πλήττονταν από τον Εμφύλιο και την παρακμή, εξ αιτίας των συνεπειών του πολέμου.
Έτσι το 1947 δημιουργήθηκε ο «Οργανισμός Πρόνοιας Βορείων Επαρχιών της Ελλάδος» που ήταν μεν ένας μηχανισμός συγκέντρωσης των παιδιών σε εστίες περίθαλψης και φροντίδας, αλλά αποτέλεσε και ένα βασικό μέσο, όπου στηρίχθηκε η προπαγάνδα του εθνικού στρατού και των κυβερνητικών δυνάμεων. Αρχικά χρηματοδοτήθηκε με Έρανο (ΦΕΚ 141/12.7.1947) που στη συνέχεια απέκτησε μόνιμο χαρακτήρα, οπότε το 1955 μετονομάζεται σε «Βασιλική Πρόνοια». Το 1970 μετεξελίχθηκε σε «Εθνικό Οργανισμό Πρόνοιας» Ε.Ο.Π. (ΦΕΚ 125/2.6.1970)**.
(φωτ. Τιμώμενοι μαθητές με τις αρχές της πόλης [διακρίνεται ο τότε Δήμαρχος Η. Ηλία, ο μητροπολίτης Φίλιππος, δημοτικοί σύμβουλοι και κάτοικοι της πόλης] το 1951 μπροστά στο ΤΟΛΛ που βρίσκονταν απέναντι από το Δημ. Σχολείο, μετά από κάποια τελετή).
Μετά το 1950, η «Κοινωνική Πρόνοια» αποτέλεσε κύριο μοχλό ενσωμάτωσης των παιδιών πάντα όμως στο περιθώριο των κοινωνικών διαδικασιών και λειτουργιών. Όμως, οι υποδομές και οι πολιτικές εξυπηρέτησης όλων αυτών των επιδιώξεων ήταν απαρχαιωμένες και οπισθοδρομικές.
Στα Γρεβενά, το «Πατριωτικό Ίδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντιλήψεως – Π.Ι.Κ.Π.Α.» επιλέχτηκε να στεγαστεί στις εγκαταστάσεις των TOLL’s που βρίσκονταν απέναντι από το Α΄ Δημοτικό Σχολείο.
Ένα άλλο ίδρυμα ήταν «Η φανέλα του στρατιώτη» που στα Γρεβενά διατηρούσε Επιτροπή Διοίκησης αλλά είχε άλλη δράση (δεν ανιχνεύεται ιστορικά προς το παρόν – το διοικούσε η πριγκίπισσα Ειρήνη).
(φωτ. με το ΤΟΛΛ περί το 1953, που βρίσκονταν μπροστά από το Δημ. Σχολείο προς την πλευρά του ποταμού Γρεβενίτη. Παρατηρούμε ότι δεν έχει ανεγερθεί ακόμη ο Κιν/φος ΑΧΙΛΛΕΙΟΝ.
Απόσπασμα από φωτογραφία της πόλης. Ευθεία πίσω από το Δημ. Σχολείο υψώνεται το Ξενοδοχείο ΑΙΓΛΗ. Δεξιά-του, άκτιστη παραμένει σχεδόν όλη η έκταση των οικοδομικών τετραγώνων μέχρι τον σημερινό πεζόδρομο/οδ.Π.Μελά. Αρχείο Αλεξ. Τζιόλα ©).
Όταν το Σάββατο, 11 Φεβρουαρίου του 1956[2] οι λαμαρίνες και ο σκελετός της στέγης υποχώρησαν αφαιρώντας (3) παιδικές ζωές[3] (ενώ άφησε και αρκετά παιδιά με σοβαρά προβλήματα κινητικότητας), τότε αναζητήθηκε νέα στέγη. Το κτίριο που επιλέχθηκε ήταν αυτό της οικογένειας Μητσιμπούνα[4] απέναντι από τον φούρνο[5] Ηλ. Ζηκόπουλου* επί της οδού Μ. Αλεξάνδρου. Το κτίριο ήταν διώροφο, ισόγειο/υπόγειο από την κάτω πλευρά, όπου είχε την είσοδο του εστιατορίου (από την Θ. Ζιάκα), πλυντήριο, μαγειρείο, αποθήκες, ενώ από την πλευρά του δρόμου ήταν ανώγειο/όροφος όπου ανεβαίνοντας τις σκάλες, βρισκόσουν στα γραφεία της υπηρεσίας.
(Οι μαθητές Στέργιος Τέγιος, Γιώργος Μπακόλας και Βασίλης Λιούζας).
Στην απέναντι πλευρά επι της οδού Κοζάνης (μετέπειτα Μεγ. Αλεξάνδρου) δέσποζε το Ξενοδοχείο ‘‘ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ’’ (Le Nouveau Monde), ένα γκρι/καφέ κτίριο κατασκευασμένο από βιομηχανοποιημένα συμπαγή τούβλα εποχής ιδιοκτησίας Σπ. Ι. Παπαδόπουλου.
Δεξιότερα έκανε αισθητή την παρουσία του ο φούρνος του Ηλ. Ζηκόπουλου*, ευωδιάζοντας τα παιδιά και τους περαστικούς με το φρέσκο ψωμί του, όλες τις πρωινές ώρες.
Ιατρός του Ιδρύματος, ο γνωστός για όλα τα παιδιά, Γιωρ. Παπαναστασίου[6].
Ως Δ/ντής του Ιδρύματος υπηρέτησε ο Στέργιος Μπατακόϊας (1926-2001), από το Περιβόλι, ο οποίος είχε διοριστεί στο ίδρυμα από το 1952. Η Ηλέκτρα Λαμπροπούλου[7] είχε την ευθύνη της Προϊσταμένης και της νοσηλεύτριας για τα παιδιά της νηπιακής ηλικίας ενώ ως Μαία υπηρέτησε η Σμαρώ Στ. Παπαιωάννου. Ως Μαγείρισσα υπηρέτησε, τα περισσότερα χρόνια, η Κυριακή Μησιάκα (1929 – ) από το Μικρολίβαδο, η οποία πρωτοδιορίστηκε στο Ίδρυμα (ίσως και ως πρώτη) από το 1952 λόγω απώλειας του συζύγου της στον Εμφύλιο (ήταν ο Φώτης Μησιάκας, καταγωγή από την Ανθρακιά).
Το Ίδρυμα, την εποχή της δεκαετίας του 1960, σίτιζε 230 άπορα παιδιά Δημοτικού και Γυμνασίου, ενώ το αντίτιμο του συσσιτίου κόστιζε στους γονείς περί τις 13 δρχ/μήνα.
